By Miet Waes
Vraag aan tien Vlamingen waar Doornik ligt en je krijgt de meest uiteenlopende antwoorden. Sommigen situeren het in de Ardennen, andere denken dat het een Vlaamse stad is. Nochtans is Doornik – na Tongeren – de oudste en ook een van de mooiste stadjes van ons land. Alhoewel het vandaag over de taalgrens ligt, blijft het vanuit zijn historisch verleden de meest Vlaamse stad van Wallonië.
Klik hier voor de fotoreportage van Frans Oyen.
Hoewel Doornik voor de hedendaagse mobiele Vlaming een dichtbijbestemming is op amper 90 km van Brussel, is het voor hem nog teveel ‘onbekend is onbemind’. Ooit was het anders en getroostten rijke lui met naam en faam zich veel meer moeite om van heinde en verre naar Doornik te reizen. De Romeinen kwamen als eersten, later maakten de Franken er hun ‘koninklijke stad’ van. Maar ook de steeds rijker wordende clerus lonkte in de Middeleeuwen naar Doornik. Ze richtte er het eerste bisdom in onze contreien op: ‘Het bisdom Vlaanderen’. Sindsdien worden de Walen van vandaag bij het binnengaan van hun kathedraal nog steeds begroet door Notre Dame de Flandre. Toen bisschop Everard d’Avesnes de stad aan de Franse koning Filips August schonk, werd het een stukje Frankrijk. Een begeerd geschenk want naarmate de stad rijker en machtiger werd, lokte het jaloerse blikken van de graaiers avant la lettre. De graven van Vlaanderen, de Engelse koningen, en later ook de Spanjaarden vochten er een robbertje om deze begeerde buit. Ooit was Doornik zelfs een Engelse enclave. Overal in de stad vind je sporen van al deze periodes terug, toch overheersen de Vlaamse en Franse. Vandaar dat Doornik enerzijds als de meest ‘Vlaamse’ en anderzijds als de meest ‘Franse’ stad in Wallonië wordt bestempeld.
De Wonderlijke Geschiedenis van Doornik
Wandelen in Doornik is wandelen door de eeuwen heen met als groot voordeel dat alle bezienswaardigheden er op loopafstand liggen. Overal in de stad vind je koperen beeldjes bij borden met uitleg en audiopalen, die het verhaal van één van die oude schatten vertellen. Maar alvorens je op verkenning gaat, kan je best even binnen stappen in de Toeristische Dienst om de nieuwe animatiefilm ‘De Wonderlijke Geschiedenis van Doornik’ te bekijken. Het is een audiovisuele show met illustraties, animaties, leuke anekdotes… die in 20 minuten de geschiedenis van Doornik vertelt. Knap gemaakt, heel flashy, maar we vonden het toch een beetje té flashy waardoor de informatie minder blijft hangen dan het vroegere filmpje ‘Le Couloir du Temps’ .
De toren van Pisa achterna
We beginnen onze citytrip met een bezoek aan de majestueuze Onze-Lieve-Vrouwkathedraal met zijn vijf even hoge torens: hét visitekaartje van Doornik. Omwille van zijn enorme afmetingen, mooie afwerking en symmetrische opbouw wordt hij wel eens vergeleken met deze van Laon in Frankrijk, van Lincoln in Groot-Brittannië of van Speyer in Duitsland. Het is de enige kathedraal in België die als zodanig werd gebouwd en niet later die titel ontving. Na een tornado in 1999 kreeg één van de torens Pisa-neigingen. Gelukkig konden vaklui – die de stiel leerden in Pisa – het geheel terug stabiliseren. Al meer dan twintig jaar vinden er in de kathedraal indrukwekkende herstellings- en andere renovatiewerken plaats. Er werden muren uit de 10de eeuw ontdekt evenals de restanten van een 6de– eeuwse doopvont. Al deze merkwaardige archeologische schatten zijn te bewonderen vanachter een glas. Merkwaardig zijn de gaanderijen op de eerste verdieping. Die waren bedoeld voor de talrijke pelgrims die in de Middeleeuwen naar Doornik afzakten. Op die manier konden ze in alle rust, zonder andere gelovigen te storen, hun heiligen vereren.
Wereldwonderen
Van ons vorig bezoek herinneren we de schatkamer van de kathedraal met een kerkschat aan zilverwerk, schilderijen, ramen, wandtapijten, beeldhouwwerk, muziekinstrumenten, boeken en archief. Helaas is het nu tijdelijk gesloten omwille van technische problemen. Jammer, want in de schatkamer vind je twee van de zeven wereldwonderen van België. Vooreerst het gouden schrijn, een kunstwerk van Nicolaas van Verdun, dat sinds 1092 meegedragen wordt in de jaarlijkse processie door de stad. Het tweede wereldwonder vind je in de kapittelzaal: het is het oudste wandtapijt ter wereld, een 15de eeuws stripverhaal. Alles is er extra beveiligd herinneren we ons van de vorige keer sedert een vriendje van de Russische maffia met een waardevol gouden kruis, versierd met de duurste edelstenen, ging lopen nadat hij de bewaker had neergeklopt.
Het oudste Belfort van België
Nabij de kathedraal staat het oudste Belfort ter wereld en één van de mooiste Belforten van ons land. Samen met de Onze-Lieve-Vrouwkathedraal behoort het tot het Unesco-werelderfgoed. Het werd in 1200 gebouwd als symbool voor de vrijheid van een stad. Het diende ook als massacommunicatiemiddel. Zo mochten de burgers in het Belfort een eigen klok ophangen die diende om het volk op te roepen bij gevaar of feestelijkheden. We hadden graag de tweehonderdvijfenzestig treden beklommen om te genieten van het panorama over de stad, maar helaas is dit tijdelijk onmogelijk wegens restauratiewerken. Maar er zijn nog genoeg andere schatten te ontdekken. Zoals het Hôtel de Ville, een classicistisch gebouw dat deel uitmaakt van een oude benedictijnenabdij en midden het groen ligt.
Flaneren langs de Scheldekaaien
Het is prachtig weer dus trekken we naar de Scheldekaaien, een wandelboulevard met heel wat cafeetjes en restaurants, om te genieten van de rust aan het water en de voorbijvarende boten.
Wandel zeker eens tot aan de Pont des Trous, die sinds 1991 een beschermd monument is. Het is een verbluffend staaltje van middeleeuws militaire architectuur. Deze versterkte waterpoort maakte deel uit van de stadswal en verdedigde de ingang van de stad bij de Scheldeloop. Om een betere scheepvaartverbinding te creëren, zeker voor de almaar grotere boten, werd het middendeel afgebroken en aangepast aan de modernere noden zonder zijn authentiek karakter te verliezen. In april 2023 werd de aangepaste brug heropend. Een blikvanger in de stad die ‘s avonds feeëriek wordt verlicht.
Boeiende musea
Musée des Beaux-Arts gebouwd door Victor Horta
Weinig steden in België hebben zulke grote verscheidenheid aan musea als Doornik. Het indrukwekkendste museum qua architectuur is het Musée des Beaux-Arts, gebouwd door Victor Horta, dé belangrijkste Belgische architect begin vorige eeuw. Hij kreeg de opdracht van Henri Van Cutsem, een verwoede kunstverzamelaar, om een gebouw te creëren om zijn schilderijen in onder te brengen. Je vindt er schilderijen van bekende schilders zoals, Eduard Manet, Vincent Van Gogh, Georges Seurat… maar ook beeldhouwwerken uit de 19de en 20ste eeuw. Alleen al het gebouw op zich is de moeite waard om even binnen te lopen. Het oogt sober, is strak van belijning en helemaal anders dan de sierlijke bewegende lijnen die we van Horta gewoon zijn.
TAMAT wil de kunst van het tapijtweven promoten
Ook TAMAT, het Museum voor Tapijt en Textielkunst, opgericht in 1981 om de kunst van het tapijtweven te promoten is een ommetje waard. De Doornikse tapijten uit de 15e en 16e eeuw zijn de pronkstukken van het museum. Maar ook hedendaagse textieldesign komt er aan bod. De tijdelijke tentoonstelling, die start op 23 september is gewijd aan Jacques Trovic, afkomstig uit Noord Frankrijk. Het zijn kleurrijke wandtapijten met vrolijke taferelen, die doen denken aan de naïeve schilderkunst. Op de gelijkvloers kunnen kinderen oefenen om een eigen tapijtje te weven. Op de bovenste verdieping ontmoet ik Fabienne Misson, die er wandtapijten en oude vaandels herstelt. Ook de bibliotheek met standaardwerken en tijdschriften, die iedereen kan raadplegen, en het onderzoeks- en experimenteeratelier maken TAMAT tot een uniek centrum in België.
Museum van de Marionettenkunst
Dit goed verborgen herenhuis in het centrum van de stad is gewijd aan de marionettenkunst in al haar vormen, maar organiseert ook voorstellingen, pedagogische animaties en een festival van marionettenkunst. Het museum telt 2500 collectiestukken, zowel traditionele als hedendaagse afkomstig uit alle hoeken van de wereld. Elk jaar komen er nog nieuwe poppen bij met als pronkstuk een hedendaagse reus.
MuFlm: waar het verleden terug tot leven komt
Op het eerste zicht ziet het Folkloremuseum MuFlm er een beetje uit als het zoveelste stoffige folkloremuseum, weliswaar in een schitterende locatie, twee 17de-eeuwse huizen met trapgevels, tot we de bewaker Michel Tack ontmoeten. Hij neemt ons op sleeptouw naar de tijd van toen en laat ons fier de grote pronkstukken uit het museum zien o.a. het oudste frietkraam van België. En wist je dat een pispot het klassiek geschenk was dat men aan het bruidspaar op hun huwelijksfeest gaf? Maar niet vooraleer men er soep in serveerde voor de gasten. Een groep kinderen moet plaats nemen in het oude klasje en leren er o.a. schrijven met griffel en lei.
Eeuwenoude tradities zijn hier springlevend
Dat Doornik leeft, merk je aan de vele volkse gebruiken en tradities. Op Goede Vrijdag worden de Scheldekaaien en aangrenzende straten omgetoverd tot bloementapijten, die massa’s volk lokken. De tweede zondag van september kleurt de Grote processie in de namiddag de Doornikse straten. Begin juni gaan de reuzen uit in een historische en folkloristische stoet. In de kerstnacht krijgen de kinderen Coquilles, dit zijn taarten in de vorm van een in luiers gewikkelde baby. Maar hét grote familiefeest in Doornik – belangrijker dan Kerstmis of Nieuwjaar – is verloren maandag, de maandag na Driekoningen. De Doornikenaars komen dan samen in familiekring of met vrienden om konijn op traditionele Doornikse wijze te eten o.a. met uien, pruimen en druiven. Iedereen moet een kaart trekken en dan voor de rest van de dag de rol van de kaartfiguur spelen. Animo verzekerd zowel op straat als in de huiskamers. Ons gaf het in elk geval veel goesting om die dag eens mee te beleven. Alleen is het te hopen dat we dan de kaart van de koning trekken en niet die van de zot.
PRAKTISCH
INFO
– Toeristische Dienst Doornik
Place Paul-Emile Janson 1
– VISITWallonia
info.nederland@visitwallonia.be
Logeren
Doornik heeft twee hotels en veel B&B’s.
Wij logeerden in Hôtel d’Alcantara
Rue des Bouchers Saint-Jacques 2
Een woonhuis uit de 17de eeuw van een Spaanse graaf werd omgevormd tot hotel.
Het hotel ligt in het stadscentrum, op 4 minuten lopen van het beroemde middeleeuwse belfort de kathedraal en de Grote Markt met tal van restaurants en cafeetjes.
Eten en drinken
Brasserie-Restaurant Le Belfroi
Grote Markt 15
Eenvoudige, maar uitstekend bereidde Belgische gerechten en een goede prijs/kwaliteitsverhouding.
Te doen
– Musée des Beaux-Arts
Rue de l’Enclos Saint-Martin 3
– TAMAT, het Museum voor Tapijt en Textielkunst,
Place Reine Astrid 9
– Museum van de Marionettenkunst
Rue Saint-Martin 47
– Het Folkloremuseum MuFlm
Réduit des Sions 36
Wandelen en fietsen in de omgeving van Doornik
In de toeristische dienst vind je een brochure met 10 wandelroutes in lusvorm rond Doornik en een brochure met met vijf knooppuntenroutes rond Doornik.