Miet Waes
Bordeaux, een intrigerend stad die blijft verrassen
Bordeaux, de hoofdstad van de Gironde, werd in 2020 door de Europese Unie genomineerd tot Europese hoofdstad van slim toerisme omwille van haar toegankelijkheid, duurzaamheid, digitalisering, cultureel erfgoed en haar creativiteit. Vier jaar later behaalt ze de zesde plaats op de wereldrangorde van verantwoorde toeristische bestemmingen. Wat is het geheim van Bordeaux? Hoe kon zo’n stad in een recordtempo evolueren van een van de vuilste Franse steden naar de top tien van de leefbaarste steden ter wereld? We gingen op zoek naar haar geheimen.
Klik hier voor de volledige fotoreeks van Miet Waes en Gust Charrin.
Van flamboyante rijkdom naar chaotische vuile stad
Wie Bordeaux voor het eerst bezoekt, geraakt onder de indruk van de grandeur in het oude stadsgedeelte. Met zijn 347 monumenten is ze het grootste UNESCO-geklasseerde gebied ter wereld. Bordeaux dankt zijn rijkdom aan de wijn, maar ook aan zijn haven. Voor er sprake was van Marseille, was Bordeaux de enige zeehaven van belang in Frankrijk en daar heeft ze haar flamboyante rijkdom – die overal merkbaar is in de stad – aan te danken. Naast wijn werd er ook suiker, vanille, kaneel en andere koloniale waren verhandeld, afkomstig van Frankrijks exotische overzeese gebieden zoals Guadeloupe en La Réunion. Maar de meeste inkomsten kwamen uit de slavenhandel. Niet iets om trots op te zijn, maar die rijkdom maakte van een middeleeuws bastion wel een ‘moderne’ stad met majestueuze, pompeuze gebouwen. Steegjes en kronkelstraatjes ruimden plaats voor brede boulevards, esplanades, parken en plantsoenen. Een stadswandeling breng je langsheen die flamboyante rijkdom. De Place de la Bourse, het Grand Théâtre, het Hôtel de Ville, laPorte Calhau … zijn stuk voor stuk goed bewaarde voorbeelden van de pracht en praal uit de 18se eeuw. De 15de eeuwse Porte Cailhou, die oorspronkelijk deel uitmaakte van de omwalling is zeker een bezoek waard.
Na de Gouden Eeuw was Bordeaux vervallen in een chaotische, vuile stad. Eén en al vergane glorie, met zwartgeblakerde huizen en sombere straten. Spottend werd gezegd dat bordeaux het meervoud is van bordel wat puinhoop of bordeel betekent.
Bordeaux rees als een feniks uit zijn as
Die grandeur, die we vandaag opnieuw kunnen bewonderen, bleef bijna twee eeuwen verborgen onder een dikke laag roet. Bovendien leefde Bordeaux met haar rug naar de stroom. Het uitzicht op het water en de groene overkant was aan het oog onttrokken door grote loodsen en pakhuizen. Bordeaux kreeg de bijnaam ‘La Belle Endormie’, de schone slaapster tot zij ontwaakte. De prins die haar wakker kuste, heette Alain Juppé, een flamboyante figuur, maar ook een doorduwer met passie, visie en creatieve ideeën. Toen hij in 1995 niet alleen burgemeester van Bordeaux werd, maar ook premier van Frankrijk vormde hij een regering waarin maar liefst twaalf vrouwen zaten, die in de Franse pers prompt Les Juppettes werden gedoopt: de minirokjes. De gebouwen werden gekuist waardoor de stad haar iconische gele, lichte uiterlijk terug kreeg. Om die te behouden, moesten de auto’s worden geweerd. Maar niet voor er nieuwe trams werden geïnstalleerd: een netwerk van hypermoderne en elektrisch aangedreven trams volgens het APS-systeem (Alimentation Par le Sol). Dat houdt in dat de bovengrondse leidingen het stadscentrum niet langer ontsieren. Juppé kwam echter in onverkwikkelende corruptieschandalen terecht die hem bijna zijn kop kostte. Maar hij werd in ere hersteld en kon in 2008 een derde ambtstermijn als burgemeester van Bordeaux beginnen. Nu kon hij ook zijn andere plannen verder uitwerken om van Bordeaux terug een rivierstad te maken met internationale allures.
De Garonne krijgt weer een ereplaats
De lelijke bananenrijperijen en pakhuizen van specerijen werden met de grond gelijk gemaakt. Op die plaatsen werden grote boulevards aangelegd voor fietsers en voetgangers. Er kwamen terrassen, cafeetjes, bistro’s en restaurantjes met zicht op het water. Eindelijk konden de inwoners terug genieten van die prachtige rivier Garonne, die eruit ziet als een halve maan en Bordeaux de bijnaam ‘Port de la lune’ gaf. Kers op de taart van de 21ste-eeuwse opknapbeurt is Le Miroir d’Eau, een ondiepe waterbassin (het grootste ter wereld). Ze weerspiegelt de majestueuze gebouwen en de indrukwekkende fontein des Tris-Grâces van La Place de la Bourse en wisselt soms met een mistlaag. Vooral ‘s avonds, als alle gebouwen verlicht zijn, zorgt dit voor een feeërieke sfeer. Op warme dagen zoeken kinderen, toeristen en Bordelezen hier verfrissing. Dank zij Alain Juppé herrees Bordeaux als een feniks uit zijn as en is nu de mooiste stad van Frankrijk geworden, mooier dan Parijs.
Een stad met een hart voor mensen met beperkingen
Een belangrijk criterium om de prijs van slimste Europese stad en de zesde plaats op de wereldrangorde van verantwoord toeristische bestemmingen te bekomen, is aandacht voor mensen met beperkingen, maar ook voor minderbedeelden. Dankzij grote schuifdeuren en traploze toegangen zijn al de trams volledig toegankelijk, niet alleen voor kinderwagens, maar ook voor looprekjes en rolstoelen. Ook de riviershuttles en bussen zijn dat en hebben allemaal speciaal gereserveerde zitplaatsen voor rolstoelgebruikers. Er is een speciale gids gemaakt door het VVV-kantoor van Bordeaux met een lijst van alle diensten en activiteiten die beschikbaar zijn voor personen met een beperkte mobiliteit.
De organisatie https://www.agora-tourisme-bordeaux.com/ ondersteunt alle nieuwe initiatieven op gebied van duurzaamheid, toegankelijkheid, milieu… Ze werkt met vrijwillige gidsen o.a. asielzoekers, kansarmen, immigranten… die je rondleiden in de minderbekende wijken waar je als toerist normaal niet komt en wijzen op merkwaardigheden die je normaal niet opmerkt.
Bordeaux is de oudste en grootste wijnregio ter wereld
Wie Bordeaux zegt, denkt aan wijn. Meer dan twee miljoen wijntoeristen bezoeken jaarlijks de streek. Verspreid over 112.000 hectaren is Bordeaux de grootste en oudste wijnregio ter wereld, de thuisbasis van 65 appellaties, 7000 Châteaux (een wijndomein heet altijd ‘châteaux’ ook al is er nergens een kasteel te bespeuren), 300 wijndealers en ongeveer 100 makelaars, met een gemiddelde productie van vijf miljoen hectoliter per jaar. Alle wijngaarden in Frankrijk werden ooit vernield door een insectenplaag. Alleen de Bordeauxstreek bleef hiervan gespaard omdat het beestje niet bestand was tegen de vochtige lucht van beide rivieren. Meer en meer boeren schakelden over op biologische wijnen en laten de natuur haar werk doen.
Biowijn, biodynamisch wijn, natuurwijn… whats in a name
Dat er nog een groot verschil is tussen biologische wijnen en natuurwijn leerden we van de sommelière Sacha Lasseux in de wijnbar Complanterra in rue Sainte Colombe 42. In de kelder is er een dégustatie atelier opgericht waar je via vijf verschillende wijnen de verschillen leert proeven van de wijnstreken en de verschillende terroirs. Maar je leert er ook de verschillen tussen bio-wijnen, met nog heel wat additieven, biodynamische wijnen met veel minder additieven tot pure natuurwijn. Tot onze grote verwondering was die pure natuurwijn heel lekker en is per glas te verkrijgen in hun wijnbar boven.
Wie geïnteresseerd is in zo’n workshop moet wel op voorhand een afspraak maken.
‘La Cité du Vin’ dompelt je onder in de wereld van de wijn
Met zijn 55 meter hoge toren en zijn spectaculaire architectuur is ‘La Cité du Vin’ een blikvanger in de skyline van Bordeaux. De ronde vormen van het architecturaal hoogstandje zetten zich verder in de volumes, ruimtes en materialen van het interieur. Het lijkt wel een bewegende sensatie van buiten naar binnen en vice versa, geïnspireerd op de wijn, die in het glas gewalst, gedraaid en gedronken wordt. Een groep van bijna 100 experts en gekwalificeerde mensen hielpen mee om alle aspecten van de wijn aan bod te laten komen. Trek de nodige tijd uit, een gepassioneerde wijnliefhebber kan hier zonder probleem een dag doorbrengen Op een oppervlakte van 13.350 m², verdeeld over tien niveaus, zijn er maar eventjes 20 interactieve themagebieden, vier thematische routes van een uur en meer dan 120 audiovisuele producties.
Nieuw is de Via Sensoria. Het is een unieke zintuiglijke ervaring : een tour van een uur door de vier seizoenen, waarbij artistieke voorstellen en seizoensgebonden drankcombinaties worden gecombineerd. In een kleine groep (maximaal 15 personen), begeleid door een sommelier , proef je vier wijnen van over de hele wereld (of originele non-alcoholische dranken ) die speciaal zijn geassocieerd met de wereld van de kunst en de vier seizoenen.
Als apotheose kan je op de belvedère, van waaruit je een panoramisch uitzicht over Bordeaux hebt, genieten van een wijndegustatie. In één van de twee winkels vind je wijnen van overal ter wereld. Er is een restaurant op de begane grond en een panoramisch restaurant.
Het museum staat open voor iedereen: mensen met een handicap, gezinnen, internationale toeristen, er is een drietalige bewegwijzering en een gids beschikbaar in zes talen.
Darwin: van oubollige kazerne tot hippe, trendy hotspot
Bordeaux wordt in tweeën gedeeld door de rivier de Garonne met een linker- en een rechteroever. De linkeroever is het alom geprezen Unesco-centrum en de rechteroever was lange tijd een arme, verpauperde buurt met kazernes en fabrieken. Met de reconversie in 1996 kwam daar verandering in. Er werd een nieuwe wijk La Bastide gebouwd en wat ooit de oubollige kazerne Niel was, is nu Darwin gevestigd, een trendy, hippe hotspot en the place to be. Op het eerste zicht lijkt het op een onbezonnen hipster plek voor families, skaters, festivallers … maar dat is maar de façade van een ongekend sociologisch experiment. “Hier komen, is als naar de toekomst komen”, legt de oprichter Philippe Barre ons uit. “Hier is het grootste biologisch restaurant van Frankrijk met meubelen gemaakt van recyclagemateriaal, de koffie wordt ter plaatse gebrand, er wordt bier gebrouwen. Er is een 100 % biologische en lokale supermarkt met een breed scala aan verse en lokale producten, maar ook cosmetica”. Achter deze ontspannen ‘voorkant’ schuilt een bijenkorf van mensen, die maatschappelijk verantwoord willen ondernemen. Hier werken tientallen stichtingen aan nieuwe ideeën over kunst en cultuur, een duurzame en socialere economie en nieuwe manieren van samenwerken en muren neerhalen. Er is een woningsproject om daklozen en mensen in
probleemsituaties tijdelijk op te vangen, een moestuin die ze zelf kunnen bewerken, een Co-workinspot en evenementen met hoog wow-gehalte De nadruk wordt gelegd op samenwerking en uitwisseling tussen structuren, met de wens om een echt ecosysteem te creëren waar iedereen elkaar helpt en ideeën uitwisselt. Het is een door de stad opgerichte ruimte waar ondernemers worden geholpen door middel van financiële steun, trainingen en diverse diensten en evenementen. Er kunnen 25 bedrijven worden gehost en elk kan voor een periode van 23 maanden blijven.
Les Bassins des Lumières: het grootste digitale kunstcentrum ter wereld.
Eveneens op die rechteroever is een voormalige militaire kazerne, de Submarine Base, ecologisch gerehabiliteerd tot het grootste digitale kunstcentrum ter wereld: Les Bassins des Lumières.
Het is een belevenis om in deze monumentale, ruwe architectuur te genieten van meeslepende digitale tentoonstellingen gewijd aan de grote kunstenaars van de kunstgeschiedenis, maar ook van hedendaagse creaties. De kunstwerken worden geprojecteerd op de ruwe muren en weerspiegelen zich in de vier bassins waardoor een nieuwe dimensie wordt toegevoegd aan de meeslepende ervaring, een ballet van oogverblindende kleuren. De bezoeker volgt een parcours via de loopbruggen boven het water en langs de kades van de gigantische bassins. Na Klimt, Monet, Renoir, Chagall genoten we van Mondriaan en van Vermeer tot Van Gogh.
Bordeaux kan je niet verlaten zonder De Canelé de Bordeaux te proeven. Het is een koekje met vanillesmaak en een vleugje rum in een jasje van krokante karamel. Een heerlijke, zoete afsluiter.
Praktische informatie
Hoe er naartoe?
Bordeaux is gemakkelijk met de trein te bereiken.
We namen de Eurostar van Brussel-Zuid naar Parijs, Gare du Nord.
Vandaar namen we de metro (lijn 4) naar Gare de Montparnasse.
(De metroticketten kan je op de trein van Brussel-Zuid naar Gare du Nord kopen).
In Montparnasse namen we de TGV Inoui en arriveerden 2u14 min later in Bordeaux.
Vandaar hadden we een goede aansluiting op de vier tramnetwerken van de stad.
Overnachten
– Hôtel Quality Bordeaux Centre
Het Hotel dat dateert van 1800 ligt midden in het centrum van de oude stad. Ruime kamers en verzorgd internationaal ontbijt.
https://www.google.com/search?channel=fs&client=ubuntu&q=hotel+quality+bordeaux+centre
Eten en drinken
Ook veel restaurants in Bordeaux legden zich toe op duurzaamheid en gebruiken seizoensgebonden streekgerechten van hoofdzakelijk biologische teelten.
We testten er enkele uit
– Gastronomisch restaurant Arcade
Prijs/kwaliteit is restaurant Arcade een voltreffer op alle gebied. Je geniet er van culinaire hoogstandjes uit de gastronomische Italiaanse keuken.
– Le 7 panoramic restaurants
Gelegen op de 7de verdieping van La Cité du Vin
Uitstekende keuken met lokale producten en seizoensgebonden groenten en fruit.
Prachtig uitzicht op de Garonne en haven
– Brasserie Maillard
Typisch Frans restaurant met de grote klassiekers van de Franse gastronomie
https://www.maillard-brasserie.fr
– Brasserie Le Bordeaux
De brasserie van Le Grand Hôtel in Belle -Epoquestijl straalt de grandeur uit van het hotel. Verzorgde schotels van Franse gerechten met een Britse touch en bediening in stijl.
https://bordeaux.intercontinental.com
– Les Récoltants
Trendy restaurant waar de maaltijden gemaakt zijn met producten uit hun boerderij die 20 km verderop ligt. Het menu wisselt elke dag en er is altijd een vegetarische optie.
Jempi Welkenhuyzen 
De redactie