Miet Waes
We gingen op zoek naar de perfecte winteruitstap. Niet de zoveelste kerstmarkt met glühwein en gebraden worsten, maar iets unieker, kunstvoller. Zo komen we bij het Lightfestival in Amsterdam terecht, ooit het Manhattan met inwoners rijker dan een Ellon Musk. Het is de start van een intrigerende zoektocht naar het DNA van Amsterdam, die in 2025 haar 750ste verjaardag viert.
Klikt hier op de fotoreportage van Miet Waes en Gust Charrin.
Het Lightfestival in Amsterdam, een magische ervaring
Het is zoeken om nog een plaatsje te vinden op een boot voor een tocht van meer dan anderhalf uur door de grachten van Amsterdam. Ook al is het Light festival, die de stad omtovert in een openluchtgalerie, dit jaar aan zijn dertiende editie toe het Lightfestival blijft een succesnummer. Uiteraard kan je al lopend de meeste lichtconstructies van wereldberoemde kunstenaars bewonderen, maar we verkiezen toch een boottocht op die iconische grachten die het allemaal unieker en spannender maken. Het spel van licht, donker en water, gecombineerd met creatieve verhalen zorgt voor een magische belevenis. Als toemaatje krijgen we er van onze gids ludieke anekdoten bij: “Amsterdam heeft één miljoen inwoners en twee miljoen fietsen. Iedere Amsterdammer heeft twee fietsen omdat; ofwel zijn fiets gestolen is, hij na een avondje stappen niet meer weet waar zijn fiets staat, of een grappenmaker zijn fiets in de gracht heeft gegooid. Ieder jaar worden er 20.000 fietsen uit de grachten gehaald. Eenmaal per maand, verdrinkt er ook iemand, meestal een zatte Britse toerist”. Goesting gekregen om naar Amsterdam te gaan? Het Lightfestival duurt nog tot en met 19 januari 2025.
Amsterdam heeft zijn succes te danken aan de val van Antwerpen
De Antwerpenaren in het gezelschap kijken maar sip wanneer onze gids vertelt dat Amsterdam groot is geworden dank zij de val van Antwerpen. Toen de Spaanse troepen de Schelde afsloten om de Calvinistische Antwerpse rebellen op de knieën te dwingen, telde Amsterdam 30.000 inwoners tegenover 100.000 sinjoren. Kunstenaars, zakenmensen en kapitaalkrachtige Antwerpenaren emigreerden toen massaal naar Amsterdam waar ze met open armen werden ontvangen. Honderd jaar later waren er nog amper 40.000 Antwerpenaren en 200.000 Amsterdammers van wie 70 procent niet in de stad was geboren. Met als gevolg dat de stad, die zijn naam te danken heeft aan de Amstel waarlangs de eerste bewonerskern ontstond, uit zijn voegen barstte en dringend moest uitgebreid worden. Dit huzarenstukje resulteerde in een iconisch netwerk van 165 grachten waarvan de beroemde Grachtengordel (de Singel, Herengracht, Keizersgracht en Prinsengracht) sinds 2010 op de UNESCO Werelderfgoedlijst staat. Om een zicht te krijgen over hoe de stad groeide en die grachtengordels zijn ontstaan, trekken we naar het Grachtenmuseumgevestigd in een prachtig 17e eeuwse grachtenhuis.
Het meest ambitieus stadsvernieuwingsplan ter wereld
Om het overbevolkingsprobleem op te lossen én de handelaars meer ruimte te geven, begon men in 1613 met de aanleg van grachtengordels. Amsterdam groeide uit tot het Manhattan van de toenmalige wereld. De grachten en het vele groen waren niet alleen een geniaal plan van stadsvergroting, maar zorgde ook voor een schitterend decor waarin de Amsterdamse Gouden eeuw gedurende een zeventigtal jaren kon gedijen. Zeventig procent van de totale wereldhandel passeerde in Amsterdam. Manhattan zelf was in die tijd trouwens een kolonietje van de West-Indische Compagnie en heette toen ‘Nieuw-Amsterdam’. Met behulp van indrukwekkende audiovisuele technieken krijgen we in het Grachtenmuseum een uniek beeld van de groei én het leven in en rond de 400 jaar oude grachtengordel. De huizen werden op houten palen gebouwd wat voor enorme uitdagingen zorgt wanneer die moeten vervangen worden. Muren werden pas gebouwd nadat de raamkozijnen waren geplaatst. Via een enorm, manshoog poppenhuis zien we door de ramen hoe het leven er in het 17e eeuws binnenshuis uitzag: huiselijke tafereeltjes, danspartijen, kokkerellen in de keuken… Op de muren staan de voornaamste grote grachtenhuizen getekend. Via kijkgaten zie je hoe ze momenteel zijn ingericht en voor wat ze worden gebruikt: privé huis, kantoor, stadsdienst, multimediale tentoonstellingen. De vele mooie kamers met muurschilderingen en de luxueuze grachtentuin zijn al een attractie op zich.
Een replica van een VOC-schip als blikvanger
Omdat dit roemrijke verleden ons blijft intrigeren, bezoeken we vervolgens het Scheepvaartmuseum. Die is gevestigd in een indrukwekkend 17e eeuws pakhuis, dat ooit een munitiedepot was. Het gebouw is een knap staaltje van de klassieke Gouden Eeuw architectuur. De binnenplaats is overdekt met een spectaculair glazen dak, geïnspireerd op een kompasroos. Het zorgt voor een prachtig contrasteert met het historische karakter van het gebouw. Het Scheepvaartmuseum heeft een van de grootste maritieme collecties ter wereld: Navigatie-instrumenten, zeekaarten en atlassen (waaronder werken van beroemde cartografen zoals Willem Blaeu), maritieme kunst, schilderijen en scheepsmodellen. Voor kinderen zijn er speciale interactieve programma’s en games. Maar de grootste trekpleister is de replica van het VOC-schip Amsterdam, dat naast het museum ligt aangemeerd. We krijgen er een glimp van hoe het leven er aan boord van een schip in de 18e eeuw uit zag. Via touchscreens in een afzonderlijk gebouw komen we alles te weten over de rijke met goud versierde Koningssloep, die 200 jaar geleden werd gebouwd door Koning Willem I. Een derde boot is een stoomboot uit 1900 met de romp van een ijsbreker.
De duistere kant van rijkdommen groter dan Amazon en Apple
Die hallucinante rijkdom van een VOC en WIC was groter dan die van de hedendaagse Amazon en Apple, mede door een totaal gebrek aan internationale wetten en universele mensenrechten. Slavernij, diefstal van gronden en huizen, uitbuiting en geweld waren er schering en inslag. Het is een schaduwzijde van de Nederlandse maritieme geschiedenis, die lang verdoken bleef. Daarom probeert het Scheepvaartmuseum nu, in samenwerking met historici en experts die gespecialiseerd zijn in dekolonisatie en postkoloniale studies, om een kritisch beeld te schetsen van het kolonialisme. Door het tonen van persoonlijke verhalen van zowel kolonisten als de onderdrukte volkeren komt nu ook deze kant van de geschiedenis aan bod. Jammer genoeg slaat de slinger nu wat door ten koste van blanke, oudere heteromannen, die er niks mee te maken hebben.
Indrukwekkende kluizen in het Stadsarchief
Die gigantische rijkdommen werden uiteraard niet onder de matras bewaard, maar in kanjers van kluizen en om die te zien, moeten we naar het Stadsarchief. Prima idee want ook dit gebouw is weer een architectonisch pareltje voorzien van kunstige interieurs. Bovendien bewaart het Stadsarchief miljoenen documenten, kaarten, foto’s, schilderijen en films die weer een ander stukje van de geschiedenis van Amsterdam vertellen. Het oudste archiefstuk stamt uit 1275, het jongste is nog geen twee weken oud. In de filmzaal blijven we gefascineerd kijken naar filmen over Amsterdam in de jaren 70 en 80 , het tegenpool van de Gouden Eeuw: Verloedering, armoede, opstanden tegen het woningstekort met het kraken van panden tot gevolg, protesten tegen de aanleg van metro, de punks die zich verzamelden in het Vondelpark, de Kroningsrellen bij de inhuldiging van koningin Beatrix, de bouw van de Bijlmer en de problemen in dat gebied. Maar op het einde van de jaren tachtig zien we hoe het leven van de gewone Amsterdammers langzaam veranderde, hoe door stadsvernieuwing een nieuw Amsterdam ontstond, die als een feniks uit zijn as rees.
Met Tours that Matters ontdekken we het Amsterdam van de toekomst
De laatste dag hebben afgesproken met Berber Hidma. Ze richtte Tours that Matters op, een collectief van professionele gidsen die alternatieve en op maat gemaakte rondleidingen aanbiedt. Berber neemt ons mee naar het Marineterrein, een onbekend stukje Amsterdam omdat het jaren lang afgesloten was voor het publiek en nu aan het evolueren is naar een trendy nieuw stadskwartier. Op het NDSM, terrein ernaast werden in het verleden de leegstaande gebouwen gekraakt. Nu is het een plek met betaalbare woon- en werkruimtes voor kunstenaars, ambachtslieden en alternatieve bedrijfjes. Alles wat op het terrein gebeurt is tijdelijk, maar wel richtinggevend voor de toekomst. In allerlei innovatielabs wordt er gezocht en geëxperimenteerd rond duurzaamheid, stedelijke landbouw, nieuwe verwarmingstechnieken… Een collectief van denkers en makers werkt er samen aan vernieuwende ideeën en projecten, die bijdragen aan een gezonde en leefbare stad. Wat hier wordt uitgetest, wordt later op een andere plek in de stad of in de wereld toegepast. We eindigen onze rondleiding met een bezoek aan A Beautiful Mess, een uniek restaurant met een missie. Hier kunnen asielzoekers en immigranten de Nederlandse taal leren, een sociaal netwerk opbouwen, hun talenten en toekomstmogelijkheden creëren in de horeca of elders. Ze bieden typische gerechten aan uit hun land. Uit sympathie gaan we er ‘s avonds dineren.
Een adembenemend uitzicht vanuit de A’Damtoren
Vooraleer we de Eurostar huiswaarts nemen, willen we wel eens zien hoe die immense grachtenstad er vanuit de hoogte uitziet. Dat kan vanuit het observatiedek, de Lookout van de A’Damtoren. Die toren is gelegen aan het IJ tegenover het Centraal Station en gemakkelijk te bereiken met de gratiese veerboot. Voor durfallen is er de hoogste schommel van Europa, waar je letterlijk over de rand van de toren heen schommelt. Maar wij verkiezen rondom te lopen om de laatste maal de stad te bekijken vanuit 360 graden uitzicht. Weer verlaten we Amsterdam met het voornemen er terug te komen want er valt nog zoveel te ontdekken.
Praktische informatie
– Hoe er naartoe?
Met de Eurostar reisden we in amper twee uren van Brussel-Midi tot Amsterdam Centraal.
– Schaf je een I amsterdam city card aan
Wie naar Amsterdam gaat, schaft best een I amsterdam city card aan waarbij je de keus hebt tussen een digitale en een fysieke kaart. Naargelang het aantal dagen dat je in Amsterdam verblijft, kan je kiezen voor een tijdsduur van 24 uur tot 120 uur.
– Gratis toegang tot musea en attracties: Met de kaart krijg je gratis toegang tot meer dan 70 musea en attracties in Amsterdam, waaronder het wereldbekende Rijksmuseum en het Moco Museum.
– De kaart geldt ook voor een aantal fascinerende plaatsen en attracties in de omliggende regio’s zoals de Zaanse Schans, Enkhuizen, Haarlem, Keukenhof, Volendam en Marken, Muiderslot. Alleen het vervoer buiten Amsterdam is niet in de prijs begrepen. Inbegrepen zijn wel, een gratis rondvaart in Haarlem en een overtocht met Rederij Volendam Marken Express.
– Onbeperkt openbaar vervoer: Met de kaart kan je onbeperkt reizen met trams, bussen en metro’s van het GVB (Nederlands openbaarvervoerbedrijf in Amsterdam) gedurende de geldigheidsduur van de kaart binnen Amsterdam
– Rondvaarten en fietsverhuur: De kaart bevat ook gratis rondvaarten door de grachten en 24 uur gratis fietshuur.
– Kortingen: Naast gratis toegang tot musea en attracties, krijg je ook kortingen voor theaters en andere uitgaansgelegenheden.
– Gemak: De I amsterdam City Card bespaart tijd en geld doordat je niet telkens losse kaartjes hoeft te kopen. Je kunt gemakkelijk van de ene attractie naar de andere reizen zonder je zorgen te maken over toegangskosten.
– Extra’s: Soms zijn er extra voordelen zoals toegang tot speciale tentoonstellingen, attracties, tijdelijke evenementen en meer.
– Logeren
The Manor Amsterdam-Oost,
www.themanorhotelamsterdam.com
The Manor was vroeger een burgerziekenhuis, het allereerste ziekenhuis in Amsterdam voor de middenklasse. Johan Cruyff is er geboren, Prins Bernhard kreeg er na zijn auto-ongeluk in 1937 een hele vleugel ter beschikking en er zijn duizenden mensen verpleegd. The Manor is nu omgevormd tot een 4-sterren hotel met vlakbij een tram- en bushalte.
– Eten en drinken
– Greenwoods
Een sympathiek restaurant aan de Keizersgracht gekend voor zijn klassieke Engelse ontbijtopties. Maar je kan er de dag door terecht voor een kleine snack, een ontbijt of uitgebreide lunch.
– A beautifum mess
A Beautiful Mess is een uniek restaurant met een missie. Hier kunnen asielzoekers en immigranten de Nederlandse taal leren, een sociaal netwerk opbouwen, hun talenten en toekomstmogelijkheden creëren in de horeca of elders. Ze bieden typische gerechten aan uit hun land.
– Restaurant Moon
Restaurant in de A’Damtoren. Het eten is er niet alleen heel lekker, maar je hebt er ook een fantastisch zicht over Amsterdam