Miet Waes
Wie op zoek is naar een kortbij stedentrip in Frankrijk, denkt meestal aan Parijs, Lille of Reims. Maar wie écht verrast wil worden, moet naar Cambrai, een stad met een rijk verleden, prachtige kunst, smaakvolle gastronomie en de jovialiteit van de Franse levensstijl. Maar dat alles zonder drukte.
Een verborgen parel in Noord-Frankrijk
Op zoek naar naar minder platgetreden steden en streken ontdekken we Cambrai en Cambrésis de streek errond. Cambrai ligt in het hart van Hauts-de-France, een streek die in 2016 ontstaan is door de samenvoeging van de regio’s Nord-Pas-de-Calais en Picardië. Dat dit ooit een machtige bisschopsstad was en een belangrijk militair bolwerk, zie je vandaag nog terug in de imposante kathedraal Notre-Dame, de statige stadspoorten en de goed bewaarde vestingwerken van Vauban. Bovendien kreeg Cambrai het ‘Ville d’art en d’histoire’ label, een kwaliteitskeurmerk voor toeristen omdat de stad niet alleen bekend staat voor haar cultureel erfgoed, maar ook een actief beleid voert rond erfgoededucatie en het toegankelijk maken van de cultuur. Bovendien ligt dit charmante stadje op minder dan twee uur rijden van Brussel. Troeven genoeg dus om drie dagen op verkenning te gaan in Cambrai en Cambrésis,
CambraiScope, een meeslepende reis door de tijd
Op aanraden van de toeristische dienst starten we onze ontdekkingstocht in Cambrai met een bezoek aan CambraiScope gevestigd in een oude jezuïetencollege uit de 17e eeuw. Naast het cultureel centrum Le Labo is er ook een bibliotheek en allerlei voorzieningen voor de Kamerijken (Kamerijk is de Nederlandse naam voor de Franse stad Cambrai). CambraiScope is een audiovisuele beleving, die de geschiedenis van Cambrai op een toegankelijke manier vertelt. Met behulp van projecties, maquettes en audiovisuele effecten wordt duidelijk hoe de stad zich door de eeuwen heen ontwikkelde: van een Romeinse stad, middeleeuwse bisschopszetel, belangrijke industriestad tot de moderne stad die ze vandaag is. Het is een meeslepende reis door de tijd en de ideale manier om de context te begrijpen van de vele monumenten en plekken die we vervolgens tijdens een rondleiding met de gids zullen zien.
Bovengrond en ondergronds vertoont Cambrai sporen van verwoesting én veerkracht
We hebben afgesproken met Magali – een gepassioneerde gids – die heel wat opzoekingswerk deed over alle aspecten van deze stad, die op het eerste zicht niet zo aantrekkelijk oogt. Het weren van de auto uit het centrum is voor de Kamerijken onbespreekbaar en bovendien heeft de Eerste en de Tweede Wereldoorlog voor veel verwoestingen gezorgd. We starten onze wandeling bij de kathedraal Notre-Dame, symbool van de heropbouw na de oorlog. Het sobere neoklassieke interieur getuigt van een stad, die zichzelf opnieuw moest uitvinden. We wandelen door de Saint-Géry-wijk, zwaar getroffen tijdens de bombardementen maar nog steeds drager van eeuwenoude herinneringen. In de kerk Saint-Géry, die ooit kathedraal was, zijn we niet weinig fier dat daar een meesterwerk ‘De Val van de Engelen’ van onze Rubens hangt. Vervolgens verkennen we de wijken, die deels gespaard bleven en waar het oude stratenplan en de militaire verdedigingswerken, waaronder twee stadspoorten, nog zichtbaar zijn: de robuuste Porte Notre Dame en de elegantere Porte de Paris.
Als afsluiter dalen we met een andere gids in het ondergrondse Cambrai. Goed voorzien van stevige schoenen en een sterke zaklamp dwalen we door kelders, kazematten en gangen, die tijdens oorlogen als schuilplaatsen en opslagruimtes dienden. Kortom we ontdekten een stad, die zowel boven als onder de grond de sporen van verwoesting én veerkracht draagt.
De Bétise van Cambrai: een zoete vergissing
Tijd voor een zoeter stukje erfgoed: de Bêtises van Cambrai. Het is de beroemdste lekkernij van de stad, die uitgroeide tot een regionale specialiteit met officiële erkenning als streekproduct. De Bêtises van Cambrai zijn harde suikerbonbons met een dunne karamelstreep. Oorspronkelijk was er alleen de muntsmaak, later kwamen er varianten bij met fruit en andere aroma’s. De Bêtises de Cambrai ontstonden rond 1830 toen een leerjongen per ongeluk suiker karamelliseerde en er munt aroma aan toevoegde. Er blijven slechts twee bedrijven over die het snoepje nog fabriceren. We kiezen voor het ambachtelijke Despinoy dat nog steeds werkt met de machines van de grootvader. Je kan het bedrijf bezoeken. De rondleiding met uitleg en proeverijen duurt ongeveer een uur. Wel op voorhand reserveren.
Het indrukwekkende Musée Matisse
De volgende dag trekken we naar Le Cateau-Cambrésis voor een bezoek aan het grote, indrukwekkende Musée Matisse. Het Musée Matisse werd in 1952 door Henri Matisse zelf – die in Cateau geboren is – opgericht en bevat een uitgebreide collectie van zijn schilderijen, tekeningen en lithografieën. Boeiend om zien hoe Matisse zich ontwikkelde van jonge niet zo getalenteerde kunststudent – hij had moeite om handen en voeten te tekenen – tot een van de belangrijkste kunstenaars van de twintigste eeuw. Het museum stelt ook werken tentoon van andere grote namen zoals Picasso, Chagall en Miró. Zij behoorden tot dezelfde artistieke generatie en ontmoetten elkaar regelmatig in Parijs. Ze beïnvloedden elkaar sterk, maar waren toch eerder rivalen dan echte vrienden.
Mooi staaltje van renovatie en architectuur
Ook voor wie niet zo geïnteresseerd is in kunst, loont een bezoek aan Musée Henri Matisse omwille van zijn architectuur, die oud en nieuw harmonieus verbindt. Het museum huist in het statige Palais Fénelon, een 18e eeuws neoclassicistisch gebouw dat ooit de zomerresidentie van de aartsbisschoppen van Cambrai was. Bij de recente renovatie werd het oude overdekte marktgebouw geïntegreerd. De bakstenen gevel en houten spanten bleven bewaard waardoor bezoekers een uniek stukje stedelijk erfgoed binnenstappen. Het resultaat is een geslaagde harmonie tussen het klassieke paleis, het industriële marktgebouw en de moderne aanbouw.
Brasserie Vivat, waar erfgoed en smaak elkaar ontmoeten
Honger en dorst gekregen, trekken we na het genieten van kunst en architectuur naar de overkant waar Brasserie Vivat is gevestigd in de oude abdij Saint André. Het is een beschermd monument, dat de sporen draagt van eeuwenoude architectuur, religieus erfgoed, brouwerijtradities en een zeldzaam stukje industrieel erfgoed. Waar elders in de regio oude brouwerijen verdwenen of omgebouwd werden, is Brasserie Vivat een uitzonderlijk bewaard voorbeeld van industrieel erfgoed. Dankzij zorgvuldige restauratie is het complex niet enkel gered van verval, maar ook teruggegeven aan het publiek doordat er opnieuw met vakmanschap bier wordt gebrouwen. Bij de maaltijd worden streekgerechten geserveerd, die perfect samengaan met de bieren van het huis, van de frisse blonde tot een robuuste donkere variant.
L’Abbaye de Vaucelles – een oase van rust en geschiedenis
Nog zo’n indrukwekkende getuige van het rijke verleden van Cambrai is Abbaye de Vaucelles, een voormalige cisterciënzerabdij uit de 12e eeuw. Het was een ommuurd kloostercomplex met kerken, kloostergangen, tuinen en bijgebouwen. Alhoewel er tijdens de Franse Revolutie en later veel werd vernield of hergebruikt als steengroeve, kunnen we ons via de proporties van wat bewaard bleef, een goed beeld vormen van de vroegere grootsheid. Alleen al de enorme kapittelzaal – meer dan 80 meter lang en een van de grootste van Europa – en de tuin, waar gemarkeerd staat, hoe groot de kerk was, geven een goed idee van de indrukwekkende omvang van weleer. In het abdijmuseum krijgen wij door de plattegronden, tekeningen en maquettes een goed beeld van hoe de abdij er in de 12e–13e eeuw uitzag. Een filmpje met de 3D-reconstructies – die ook online te bekijken is – brengt de abdij dan weer “virtueel” tot leven. De abdij is gratis te bezoeken. Je mag er wandelen tussen rozen, kruiden, een moestuin en boomgaard en er vinden regelmatig bijzondere evenementen plaats zoals kunsttentoonstellingen en muziekconcerten. Er staan ligzetels ter beschikking om in de tuin te genieten van de laatste zonnige dagen terwijl kinderen kunnen kiezen tussen een assortiment leuke boekjes.
Deborah: een stille getuige van een bloedige strijd
Wie geïnteresseerd is in de Eerste Wereldoorlog moet zeker het Musée de la Bataille de Cambrai bezoeken, waarbij voor het eerst in de geschiedenis een aanval werd gepland met zomaar eventjes 476 tanks. De tank Deborah – tanks kregen net zoals schepen een vrouwelijke naam – is de enige die nog op de plek van het gevecht bewaard bleef. Na de oorlog werd Deborah gedumpt in een put waar ze bij toeval in 1998 werd ontdekt en geclassificeerd als historisch monument. Ze is nu het pronkstuk in het museum dat in 2017 werd ingewijd. Met authentieke objecten, persoonlijke getuigenissen en indrukwekkende audiovisuele presentaties komt deze veldslag terug tot leven. In tegenstelling tot andere oorlogsmusea ligt hier de focus op de moed en het leed van soldaten, waaronder de zes bemaningsleden waarvan er vier sneuvelden en begraven liggen in het aanpalend kerkhof.
Het kantmuseum in Caudry, siert koninginnen maar ook gewone vrouwen
Na de oorlogsgruwelen is een bezoek aan het kantmuseum in Caudry dat schoonheid weeft, een hele verademing. Caudrey ligt op 17 km van Cambrai en is wereldwijd bekend voor voor zijn kantproductie met wereldberoemde modeontwerpers als klant, die de regio een internationale reputatie geven. Zo droeg de prinses van Wales, Kate Middleton, een trouwjurk versiert met kanten mouwen en andere kantdetails afkomstig uit Caudry. Oude weefgetouwen en machines tonen ons hoe complex het proces is om kant te produceren. In de vitrines zien we de resultaten hier van: jurken, sluiers en accessoires van kant. Op de bovenste verdieping is men alles in gereedheid aan het brengen voor een tijdelijke tentoonstelling over kanten bruidskledij, die nog loopt tot 23 augustus 2026.
Vignoble du Haut Escaut: van druif tot glas
Cambrésis is geen traditioneel wijnbouwgebied, maar de klimaatsverandering opende nieuwe perspectieven. De 25-jarige Antoine agronoom van opleiding kon zijn vader, die een groot landbouw- en transportbedrijf heeft, overtuigen om met wijnbouw te beginnen. De krijtachtige bodem structuur is alvast een pluspunt want die is te vergelijken met die van champagne. In 2021 plantte Antoine de eerste 6400 Chardonnay stokken. Vorig jaar werd die uitgebreid met 11.400 stuks. Wanneer we er op bezoek komen, is het er een drukte van jewelste want voor het derde jaar op rij heeft de vendange plaats. Net zoals de vorige jaren kan hij daarbij rekenen op de hulp van een veertigtal vrijwilligers; familie, vrienden, buren en zelfs een klas van het naburig lyceum. Antoine, die binnen tien jaar hoopt op een productie van 30.000 flessen per jaar, werkt van druif tot glas. Dat betekent dat hij niet alleen de druiven teelt, maar ook vinifiert, bottelt en verkoopt. Toeristen kunnen via de toeristische dienst een rondleiding boeken waarbij ze uitleg krijgen van een gepassioneerde Antoine, uiteraard gevolgd door een wijnproeverij.
Praktische informatie
Algemeen
– Hoe er naartoe?
Cambrai ligt op amper twee uur rijden van Brussel. Omdat er veel te bezoeken is buiten de stad Cambrai is een eigen auto toch het handigste
– Logeren
Chambre d’hôte Demeure Numéro 5
In Cambrai logeren we in een heel mooie Chambre d’hôte in het centrum van de stad met drie gastenkamers. Het is een oud herenhuis uit de 18e eeuw. De eigenaars zijn een jong gepensioneerd koppel, dat van mensen ontvangen hun hobby hebben gemaakt. Ze restaureerden en decoreerden met veel smaak de oude woning en zijn er zo fier op dat de man met plezier ook hun immense zolders en kelders liet zien. ‘s Morgens worden we er verrast met een koninklijk ontbijt met o.a. verse zelfgebakken brioche en appeltaart en een opmerkelijke confituur gemaakt van courgettes.
https://www.lad5.fr/https://www.lad5.fr/
Château de la Motte Fénelon
Dit kasteel ligt even buiten het centrum in een mooi park van 8 ha. De 37 kamer liggen verdeeld over het kasteel, de Orangerie en het park. In het kasteel is er een restaurant Le 109. Ook hier ruime kamers en supervriendelijk ontvangst
https://www.cambrai-chateau-motte-fenelon.com/
– Eten en drinken
Brasserie l’éphémère chez Demarcq in Cambrai
Een aan te bevelen restaurant met een uitstekende Noord-Franse keuken. De andouillettes kunnen ons niet bekoren, maar wel de niertjes die onversneden worden geserveerd en in het restaurant geflambeerd. https://www.maisondemarcq.com/
Brasserie Vivat in Cateau
Klassieke streekgerechten bereid met verse, lokale ingrediënten die perfect samengaan met de bieren van het huis, van de frisse blonde tot een robuuste donkere variant.
L’Echauguette in Cambrai
Een verrassende culinaire keuken, die je het best kunt omschrijven als bistro gastronomisch.
https://www.lerelaisdelechauguette.fr
Foto’s: Miet Waes en toeristische dienst Cambrai.