De redactie
Een idyllisch tafereel, maar met een wrange nasmaak: dat is de kern van Bittere Oogst, de nieuwste tentoonstelling van het Valkhof Museum. In een indrukwekkend diorama van een Surinaamse koffieplantage uit 1823 wordt de bezoeker eerst verleid – en daarna geconfronteerd. Wat oogt als een ordelijk landschap vol welvaart, blijkt bij nader inzien een decor van onderdrukking, verzet en veerkracht.
Centraal staat het meesterwerk van Gerrit Schouten, een zeldzaam diorama dat ooit werd gemaakt in opdracht van plantage-eigenaar Gerard de Putter. In deze ‘kijkkast’ wordt de plantage Kerkshoven verbeeld, compleet met koffieloods, keurige paden en een bootje met een keurig geklede man – vermoedelijk de directeur. Maar achter de façade schuilt een hard verleden: dat van ruim 140 tot slaaf gemaakten die dagelijks zwoegden onder het juk van uitbuiting.
Een geschiedenis met rafelranden
Wat deze tentoonstelling bijzonder maakt, is hoe ze het idyllische beeld genadeloos fileert. Bittere Oogst toont hoe het systeem van slavernij draaide op geweld, dwangarbeid en structurele onderdrukking – én hoe mensen zich daartegen verzetten. Door sabotage, ontsnappingen, opstanden, maar ook door de kracht van gemeenschappen, cultuur en onderlinge solidariteit.
De tentoonstelling plaatst dit alles in een breed perspectief, met historische documenten, archiefstukken, kunstwerken en verhalen van nazaten. Het laat ook zien dat de slavernijgeschiedenis niet alleen een Surinaams of koloniaal verhaal is – maar ook een Nijmeegs. Nieuw onderzoek legt bloot hoe ook het stadsbestuur van Nijmegen betrokken was bij het systeem van slavernij.
Kijken, luisteren, maken
Bittere Oogst is meer dan kijken alleen. Het Valkhof Museum wil de dialoog aangaan – letterlijk. In de maandelijkse Kunstcafés worden thema’s als kolonialisme, racisme en collectief geheugen besproken aan de hand van muziek, spoken word en gesprekken met kunstenaars en denkers. De editie op woensdag 23 april staat in het teken van de veelzeggende zin: “Ik zie geen kleur.”
Daarnaast is het museum een van de werkplaatsen voor het monumentale kunstproject Draden van ons Nederlandse slavernijverleden, onder leiding van kunstenaar Richard Kofi. Bezoekers kunnen meeborduren, breien of haken aan dit textiele monument. Een tastbare manier om letterlijk bij te dragen aan het verwerken én verbeelden van een gedeeld verleden.
Bittere Oogst is nu te zien op de tijdelijke locatie van het Valkhof Museum aan Keizer Karelplein 33 in Nijmegen. Kijk voor tickets, data en het volledige programma op:
valkhofmuseum.nl/bittereoogst