Als een ontdekkingsreiziger de Meuse verkennen

Miet Waes 21 juni 2024 #Reizen #Waes

We willen nog eens reiziger zijn in de échte betekenis van het woord. Op zoek gaan naar een mooie onbekende streek met nog onontgonnen toeristische parels. Het departement de Meuse, in het noorden van Frankrijk, waar de Maas een smal, kronkelig en romantisch riviertje is, overtreft onze stoutste verwachtingen.

Klik hier voor de fotoreportage van Miet Waes.

Gemeenten zonder inwoners

De rit naar dat onbekend pareltje, dat deel uitmaakt van de regio Grand Est in het noordoosten van Frankrijk, is alvast de moeite waard. We rijden kilometers ver zonder een andere auto te kruisen en genieten van een panoramisch zicht op glooiende heuvels, bossen en pittoreske dorpjes. We volgen de kleine kronkelende Maas met daarnaast Canal de l’Est, die gegraven werd om het transport over het water te verzekeren. De Meuse is – op Lozère na – de minst bevolkte streek in Frankrijk en het enige departement dat gemeenten zonder inwoners heeft. Zes van de negen gemeenten rond Verdun werden tijdens de oorlog volledig vernield en nooit heropgebouwd, maar bleven als eerbetoon officieel bestaan en kregen de eretitel ‘Mort pour la France’.

Meuse is zoveel meer dan oorlogstoerisme

De Meuse is voor de meeste Vlamingen een onbekend gebied. Maar als je over Verdun spreekt, gaat bij velen een belletje rinkelen. Hier werd immers een van de bloedigste en meest symbolische veldslagen van de Eerste Wereldoorlog uitgevochten. De Slag om Verdun duurde bijna een jaar, leidde tot enorme verliezen aan beide zijden en intense gevechten om elke meter terrein. Het was ook een symbolische aanval. Met Verdun, een stad met een rijke geschiedenis, konden de Duitsers de Fransen raken tot in het diepste van hun ziel. Maar nu oorlog niet langer een ver-van-mijn-bedshow is, willen we liever een andere Meuse leren kennen.

Het grootste biermuseum van Frankrijk ligt in Stenay

Onze eerste stop is in Stenay voor een bezoek aan het grootste biermuseum in Frankrijk. Alleen al het imposante, eeuwenoude militair en industrieel gebouw uit de 16de eeuw is een bezoek waard. Ooit deed het dienst als tarwe-opslagplaats van de militaire citadel. Later werd het een mouterij, die zijn hoogdagen beleefde op het einde van de 19de eeuw. In 1984 kocht de gemeente Stenay het pand – dat nu op de Monumentenlijst staat – op om er een biermuseum van te maken. Niet alleen het gebouw is indrukwekkend, maar ook de botanische tuin met alle planten die nodig zijn voor het brouwen van dit heerlijk drankje. In het Biermuseum vind je meer dan 55.000 voorwerpen, die je leren hoe het bierbrouwen door de eeuwen heen evolueerde en oude brouwtechnieken werden vervangen door technische en wetenschappelijke revoluties. Ook de reclamekunst om het bierdrinken te promoten, de drankgelegenheden uit die tijd en het transport van bier komen aanbod. Interessant is ook de tijdelijke tentoonstelling ‘In de huid van de krijgsgevangene’, over het dagelijkse leven van de krijgsgevangenen, die tijdens de oorlog in Stenay verbleven. Na al die informatie over bier hebben we nu wel echt zin gekregen in een echt biertje. Ook daar is het museum op voorzien want op het einde is er een leuke taverne waar je verschillende biersoorten in kleine glaasjes kunt proeven.

Mont-devant-Sassey: vrijwilligers redden een uniek stukje cultureel erfgoed

We rijden verder door het rustgevend landschap tot we al van ver, op de flank van een heuvel, Mont-devant-Sassey zien opdoemen. Het is een imponerende kerk, die in de 11^e eeuw door de vrouwelijke kanunnikessen van Andenne werd gebouwd en nu geklasseerd is als historisch monument. Jaren lang lag dit waardevolle kerkje te verkommeren, gesloten voor het publiek, tot een groep vrijwilligers het niet langer kon aanzien en door hun energie en vastberadenheid het uniek stukje cultureel erfgoed redde. De Brusselaar Marc Draime, één van die vrijwilligers, wacht ons op. Hij is zanger van beroep, leerde het kerkje kennen toen hij hier kwam optreden – de akoestiek is er fantastisch – geraakte verliefd op de streek, verkocht zijn huis in Brussel om zich, zoals veel Nederlanders en Belgen, hier definitief te settelen. We gaan binnen langs Mont-devant-Sassey: vrijwilligers redden een uniek stukje cultureel erfgoed met grote beelden en diverse scènes uit het Nieuwe testament. Binnen valt vooral de crypte uit de 11^e eeuw op. De mooie kapitelen stralen, net zoals de rest van de ruimte, een serene schoonheid uit. De vrijwilligers onderhouden de kerk, geven rondleidingen, organiseren er concerten en andere evenementen. Om zoveel mogelijk mensen te kunnen rondleiden – tijdens de zomermaanden is de kerk alle dagen open – richtten ze Défi Jap op, die middelbare scholieren uit de streek opleiden tot gids. Momenteel hebben ze zo’n 342 Jeunes Ambassadeurs du Patrimoine dans la Meuse, een getal dat elk jaar aangroeit. Hetis eensuccesformule, die nu ook uitdient naar andere streken in de Meuse en de Loraine. Neem zeker de tijd om een wandeling te maken langs het oude kerkhof met zijn scheve graven en te genieten van het prachtig uitzicht op de vallei.

De verborgen parels van Bar-le-Duc

De volgende dag rijden we naar Bar-le Duc waar we in het restaurant O Club Gourmand hebben afgesproken met Christel Rigolot van Meuse Attractivité. Christel is een vurige ambassadrice van de Meuse, die met veel passie werkt aan het bekendmaken van de vele verborgen parels in haar streek. Zij wil van het departement Meuse een volwaardige toeristische bestemming maken, zodat jongeren niet meer massaal hun geboortestreek moeten verlaten omdat ze er geen job vinden. Momenteel werkt ze aan een project om de wandel- en fietspaden te bewegwijzeren en uit te bouwen.

De kaviaar van Bar-le-Duc

Tijd nu om Bar-le-Duc, die bekend staat als ‘Stad van kunst en geschiedenis’, te verkennen. Het is een charmant stadje verdeeld in een Ville Haute (bovenstad) en een Ville Basse (benedenstad) waar de rivier Ornai doorheen stroomt. Christel geeft ons de raad om Maison Dutriez te bezoeken waar je via een filmpje kunt kennismaken met het fabriceren van een unieke aalbessenjam. Volgens de plaatselijke traditie worden de rode besjes één voor één ontpit met een ganzenveer. Een reuzenwerk dat veel tijd, geduld en handigheid vereist zodat Maison Dutriez als enige bedrijfje overbleef die die deze delicatesse blijft maken. Leuk is dat je na het bekijken van het filmpje zelf kunt proberen hoe je met zo’n ganzenveer besje per besje kunt ontpitten. Die lekkere jam gemaakt van rode, witte of roze aalbessen kan je hier naast andere streekspecialiteiten kopen.

De mediaheek in Château Marbeaumont: een architectonisch pareltje van de belle-epoque periode

Bar-le-Duc is niet alleen een stad met veel cultuur, maar ook veel groen. Vooraleer we op stap gaan met onze jonge gids Grégoire neemt Christel ons, na een stop aan enkele fotogenieke vergezichten, mee naar het park van Marbeaumont om ons het indrukwekkende Château Marbeaumont te laten zien. Het kasteel, dat nu dienst doet als mediatheek, dateert uit het begin van de 20^e eeuw en is een architectonisch pareltje van de belle-époque periode in Frankrijk. We kunnen er als toerist weliswaar geen boeken ontlenen, maar wel genieten van het rijk gedecoreerd en weelderig interieur met mooie houtbewerking, glas-in-loodramen en andere artistieke details. Het is een levendig cultureel centrum, dat regelmatig tentoonstellingen, lezingen, workshops en andere culturele evenementen organiseert.

De oude wijnpers

Met Grégoire stijgen we naar de bovenstad langs de kronkelige rivier met uitzicht op de vele stadstuintjes. We stoppen even aan het Musée Barrois, gewijd aan de geschiedenis en het erfgoed van de regio, waar we in een oude schuur aan de straatkant de indrukwekkende massale oude wijnpers kunnen bewonderen als stille getuige van de rijke wijnbouwtraditie in de regio Lotharingen. Het gebouw zelf was lange tijd de persoonlijke residentie van Karel III, maar wegens werkzaamheden gesloten tot 2025. Een stop en een fotootje waard is ook de klokkentoren, een overblijfsel van het oude hertogelijk kasteel.

Renaissance erfgoed in de bovenstad

Naast enkele sporen uit de middeleeuwen schittert de bovenstad vooral door het renaissance erfgoed uit de 16de eeuw. Vanuit politiek en cultureel oogpunt was dit de meest welvarende periode voor de stad. De prachtige herenhuizen en residenties – die nog meer zouden kunnen schitteren na wat restauratiewerken – zijn zowel geclassificeerd als beschermd. Na een laatste stop aan de grangettes belvedere van waaruit we een prachtig panoramisch zicht hebben over de stad klimmen we verder naar de Saint-Etienne-kerk uit de 14^e eeuw. Alleen al voor de meesterwerken van Ligier Richier is dit historisch monument een bezoek waard.

Ligier Richier, de Michelangelo van de Meuse

De kerk telt drie meesterwerken van zowat de bekendste Renaissance beeldhouwer in Frankrijk geboren in 1500. Het meest aangrijpend is Het Transi van René de Chalon, een macabere en zeer beroemde sculptuur, die een gedetailleerde weergave is van het ontbindende lichaam van René de Chalon, prins van Oranje. Het beeldhouwwerk, die de vergankelijkheid van het leven weergeeft, toont een skeletfiguur met huidresten en ingewanden in een dramatische houding met de hand omhoog geheven. Onvoorstelbaar dat dit beeld 479 jaar geleden werd gemaakt met de toen beperkte kennis van het menselijk lichaam. Ook de bekende Calvarieberg en het grafmonument van Philippe de Gueldre zijn stuk voor stuk meesterwerken door hun gedetailleerde expressie. Geïntrigeerd door deze Michelangelo van de Meuse? Dan moet je de Ligier Richierroute volgen die langs zijn mooiste sculpturen gaat.

Saint-Michiel een stad met een rijke geschiedenis

De volgende dag staat Saint-Michiel op het programma. Nieuwsgierig geworden naar de andere meesterwerken van Ligier Richier bezoeken we eerst de Saint-Etiennekerk met een van zijn meest beroemde werken, de kruisafneming – een indrukwekkende groep van beelden – goed beschermd achter tralies. Nadien wandelen we door het historische centrum met zijn goed bewaarde oude gebouwen. De toeristische dienst is gevestigd in de 8^ste eeuwse abdij van Saint-Michiel, een unieke en passende locatie om bezoekers te verwelkomen en te informeren over de rijke geschiedenis en culturele bezienswaardigheden van de stad. Boven de toeristische dienst is er een interessante museum van religieuze kunst waaronder beeldhouwwerken, schilderijen en andere kerkelijke voorwerpen, veelal afkomstig uit de abdij en andere lokale kerken. Naast de prachtige barokke kerk ligt de indrukwekkende Benedictijnse bibliotheek waarvan de geschiedenis teruggaat tot 709. We zijn onder de indruk van de waardevolle verzameling van 8800 boeken waaronder manuscripten uit de achtste tot de achttiende eeuw, wiegendrukken en zeldzame boeken uit de zestiende eeuw.

De Croquets en Rochers van Saint-Michiel

Genoeg cultuur, nu willen we even genieten van een lekkere tas koffie en de Croquets en Rochers, de typische lekkernijen van de streek, die onlangs zijn opgenomen in de encyclopedie van de Franse banketbakkers. De Rochers, die hun naam danken aan de koraalriffen langs de noordelijke ingang van de stad, bestaan al sinds 1922 en zijn gemaakt met pure – of melkchocolade en geroosterde en gemalen hazelnoten. De croquets is al sinds 1854 een lekkernij op basis van bloem, suiker, eieren, vanille en amandelen. Een aan te raden adresje waar je die, maar ook andere zoete delicatessen en hartige snacks kunt proeven is SEREIVAN’S. Alles is er home made ook de chocolade, pralines ,marshmallows en de koffie (€1,50) is gemaakt met koffiebonen die home-made zijn geroosterd.

Mirabellen en lekkere wijnen

Een andere lekkernij uit de Meuse zijn de mirabellen, kleine, zoete pruimen meestal geel van kleur. Ze worden verwerkt in desserts, confituren, maar ook in likeuren, eau de vie en allerlei aperitiefdranken. Op zoek naar een adresje om mirabellen te kopen ontdekken we Domaine de Montgrignon in Billy sousles Côtes,die niet alleen boomgaarden met mirabellen en kersen heeft, maar ook 10,5 hectaren wijngaarden. Het wijndomein is al 250 jaar in handen van dezelfde familie en door een combinatie van klei en kalkstenen grond, een microklimaat, een verscheidenheid aan terroirs en zachte hellingen, levert het domein uitzonderlijk lekkere wijnen op. Valérie en Renaud Pierson, die met veel passie de familietraditie verder zetten, lieten ons enkele heerlijke wijnen, maar ook een aperitief met mirabellen proeven. Al die heerlijkheden zijn te koop in hun kleine winkel.

De suikerbonen van Verdun

Onze driedaagse in de Meuse zit erop. Maar vooraleer we huiswaarts rijden, maken we nog een ommetje naar Verdun op zoek naar de beroemde Dragées Braquier, een luxesuikerboon gevuld met de beste amandelen of chocolade. Het is een traditie, die teruggaat tot 1220 toen een snuggere apotheker uit Verdun op het idee kwam om zijn amandelen te bedekken met suiker en honing om ze langer te kunnen bewaren. Zo ontstond de eerste dragée de Verdun (gesuikerde amandel). In 1783 kwam ene meneer Braquier op het idee om van de Dragée de Verdun een suikerboon te maken die niet alleen in Frankrijk, maar ook in België steevast bij elke geboorte, maar ook bij huwelijken en andere festiviteiten werd gegeven. De fabriek, nog altijd in handen van dezelfde familie, is nu ook een toeristische attractie. Je doorloopt een parcours met een audioguide waar je achter glas en met een duidelijke uitleg zie hoe die lekkernijen nog op ambachtelijke wijze worden gemaakt. Het bezoek eindigt in hun grote shop waar je naast de klassieke dragées ook tal van andere zoete heerlijkheden vindt. Het is een zoete afsluiter van een ontdekkingstocht in de Meuse, die net zoals de suikerbonen naar meer smaken.